Η ανδρική υπογονιμότητα αποτελεί ένα συχνό και πολυπαραγοντικό πρόβλημα που επηρεάζει περίπου το 40–50% των περιπτώσεων ζευγαριών με δυσκολία σύλληψης.
Παρότι για δεκαετίες η προσοχή δινόταν κυρίως στη γυναίκα, σήμερα γνωρίζουμε πως ο άνδρας ευθύνεται σε μεγάλο ποσοστό — είτε αποκλειστικά είτε σε συνδυασμό με γυναικείο παράγοντα.
Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή καθοδήγηση από ειδικό ανδρολόγο μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχία.
Τι είναι η ανδρική υπογονιμότητα
Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει εγκυμοσύνη μετά από 12 μήνες τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισύλληψη.
Όταν η αιτία εντοπίζεται στον άνδρα, μιλάμε για ανδρική υπογονιμότητα.
Η λειτουργία της γονιμότητας εξαρτάται από τρεις κύριους παράγοντες:
-
Την παραγωγή φυσιολογικού σπέρματος από τους όρχεις.
-
Την ανεμπόδιστη μεταφορά του σπέρματος μέσω των σπερματικών πόρων.
-
Τη σωστή εκσπερμάτιση και σύντηξη με το ωάριο.
Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας
Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, που ταξινομούνται σε προορχικούς, ορχικούς και μεταορχικούς.
1. Προορχικοί παράγοντες (ορμονικές – εγκεφαλικές διαταραχές)
-
Υπογοναδοτροφικός υπογοναδισμός
-
Διαταραχές υπόφυσης ή υποθαλάμου
-
Χαμηλή τεστοστερόνη ή ανεπάρκεια FSH/LH
-
Χρόνιο άγχος ή υπερβολική σωματική άσκηση
2. Ορχικοί παράγοντες (πρόβλημα στους όρχεις)
-
Κιρσοκήλη (η συχνότερη αιτία ανδρικής υπογονιμότητας)
-
Λοιμώξεις (π.χ. παρωτίτιδα, επιδιδυμίτιδα)
-
Τραύμα ή χειρουργικές επεμβάσεις
-
Γενετικές ανωμαλίες (π.χ. σύνδρομο Klinefelter)
-
Έκθεση σε θερμότητα ή τοξικές ουσίες
3. Μεταορχικοί παράγοντες (πρόβλημα στη μεταφορά του σπέρματος)
-
Απόφραξη των σπερματικών πόρων
-
Ρ retrograde ejaculation (παλίνδρομη εκσπερμάτιση)
-
Διαταραχές στην κινητικότητα του σπέρματος
4. Παράγοντες τρόπου ζωής
-
Κάπνισμα, υπερβολικό αλκοόλ, χρήση ναρκωτικών
-
Παχυσαρκία, κακή διατροφή
-
Καθιστική ζωή
-
Παρατεταμένη έκθεση σε θερμότητα (π.χ. σάουνα, φορητοί υπολογιστές στα πόδια)
Διάγνωση – Πώς γίνεται ο έλεγχος
Η διάγνωση της ανδρικής υπογονιμότητας απαιτεί συστηματική προσέγγιση από ουρολόγο–ανδρολόγο, με βήματα που περιλαμβάνουν:
1. Ιατρικό ιστορικό και κλινική εξέταση
Εξετάζονται τυχόν παθήσεις, τραυματισμοί, επεμβάσεις, φάρμακα ή συνήθειες που μπορεί να επηρεάζουν τη γονιμότητα.
2. Σπερμοδιάγραμμα
Η βασική εξέταση που αξιολογεί:
-
τον αριθμό σπερματοζωαρίων
-
την κινητικότητα
-
τη μορφολογία
-
το pH και τον όγκο του σπέρματος
Επαναλαμβάνεται τουλάχιστον δύο φορές για αξιόπιστο αποτέλεσμα.
3. Ορμονικός έλεγχος
Μέτρηση τεστοστερόνης, FSH, LH, προλακτίνης και TSH, για να εκτιμηθεί η λειτουργία των όρχεων και του ενδοκρινικού άξονα.
4. Υπερηχογράφημα οσχέου και Doppler
Για ανίχνευση κιρσοκήλης, απόφραξης ή άλλων ανωμαλιών.
5. Γενετικός έλεγχος
Σε περιπτώσεις σοβαρής ολιγοσπερμίας ή αζωοσπερμίας, εξετάζονται πιθανά γενετικά αίτια (καρυότυπος, μικροελλείψεις χρωμοσώματος Υ).
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η θεραπεία στοχεύει στην αιτία του προβλήματος, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας του σπέρματος.
1. Φαρμακευτική αγωγή
-
Ορμονικές θεραπείες (σε περιπτώσεις ορμονικής ανεπάρκειας)
-
Αντιβιοτικά για λοιμώξεις
-
Αντιοξειδωτικά σκευάσματα και βιταμίνες (C, E, ψευδάργυρος, σελήνιο)
2. Χειρουργική θεραπεία
-
Διόρθωση κιρσοκήλης (μικροχειρουργική κιρσοκηλεκτομή)
-
Αποκατάσταση απόφραξης σπερματικών πόρων
-
Εξαγωγή σπερματοζωαρίων από τους όρχεις (TESE / micro-TESE) για χρήση σε εξωσωματική γονιμοποίηση
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Σε περιπτώσεις που η φυσική σύλληψη δεν είναι εφικτή, εφαρμόζονται:
-
IUI (ενδομητρική σπερματέγχυση)
-
IVF (εξωσωματική γονιμοποίηση)
-
ICSI (μικρογονιμοποίηση) – ειδικά για περιπτώσεις με λίγα ή χαμηλής κινητικότητας σπερματοζωάρια
Πρόληψη και συμβουλές
Η φροντίδα της γονιμότητας ξεκινά από τον τρόπο ζωής:
-
Διακοπή καπνίσματος και μείωση αλκοόλ
-
Ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ωμέγα-3
-
Τακτική σωματική άσκηση
-
Αποφυγή υπερβολικής θερμότητας στο όσχεο
-
Τακτικός προληπτικός έλεγχος μετά τα 30
Ψυχολογική διάσταση
Η υπογονιμότητα δεν είναι μόνο σωματικό ζήτημα. Προκαλεί συχνά έντονο άγχος, ενοχές και πίεση στη σχέση.
Η ψυχολογική υποστήριξη και η ανοιχτή επικοινωνία με τη σύντροφο βοηθούν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση και στην επιτυχία της θεραπείας.
Συμπέρασμα
Η ανδρική υπογονιμότητα δεν είναι καταδίκη — είναι μια ιατρική κατάσταση που στις περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά.
Η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή θεραπευτική προσέγγιση και η συνεργασία του ζευγαριού με τον ειδικό ανδρολόγο αποτελούν τα θεμέλια για την επιτυχία.